Historie Historie

Geschiedenis van Acquoy en haar kerk

Een overlevering vertelt dat Acquoy in 1133 werd gesticht door Jan van Arkel, na zijn terugkeer van een kruistocht. In 1305 behoorde het dorp – toen geschreven als Ackoye – tot het bezit van de heren Van Voorne.

In 1364 verpandde Catherina van Voornenburgh het huis met de burcht van Acquoy aan Otto van Arkel, die het later kocht. Daarmee werd Acquoy onderdeel van de Heerlijkheid van Arkel.

De naam “Acquoy” zou verwijzen naar het drassige land van Akke, al is het onduidelijk of Akke een persoonsnaam is, een verwijzing naar de familie Arkel, of naar de kruisvaardersplaats Akko in Israël.

Via verschillende adellijke families kwam Acquoy in 1513 in handen van Floris van Egmond, graaf van Buren. Toen Willem van Oranje in 1551 trouwde met Anna van Egmond, kwam Acquoy samen met Leerdam in zijn bezit. De heerlijkheid werd verheven tot baronie. De titel Baron of Barones van Acquoy is sindsdien verbonden aan het Huis van Oranje. Ook koning Willem-Alexander voert deze historische titel.

Kerk en toren

In een Domrekening uit 1395 wordt de kerk van Acquoy al genoemd. De bouw vond vermoedelijk eerder plaats, waarschijnlijk in opdracht van de heren Van Voorne. De kerk was gewijd aan Sint Catharina, een geliefde heilige onder de adel. Vandaar dat de kerk ook bekend werd als de Cathrijnekerk.

De oorspronkelijke kerk was een twee-beukig gebouw met twee koren. De ingang bevond zich aan de westkant, via de toren, en leidde naar het oostelijke hoofdkoor. In 1672 werd het dorp, net als delen van Utrecht, getroffen door een zware storm. Door instorting van het middenschip werden kerk en toren fysiek van elkaar gescheiden. Lange tijd werd de noordbeuk gebruikt voor de eredienst, tot dat niet langer verantwoord was. Daarna werd er elders gekerkt.

De toren verzakte aan één zijde en dreigde om te vallen. In 1844 moest daarom de spits en de bovenste geleding worden afgebroken. De klokkenstoel werd een verdieping lager geplaatst, met nieuwe galmgaten.

Tegelijkertijd werd begonnen aan de herinrichting van de kerk:
  • Het koor werd verplaatst naar het westen
  • De oostelijke koorronding werd rechtgetrokken en voorzien van een ingang aan de dijkzijde
  • De noordbeuk werd verbouwd tot kosterswoning met een baarhuisje
  • Later werd dit omgevormd tot consistorie met een bovenkamer

Toren van Pisa

Door de scheve stand van de toren (slechts een paar graden rechter dan die van Pisa) én het graf van een predikantsvrouw met de achternaam Pisa, kreeg de kerk de bijnaam de toren van Pisa te Acquoy.
Klok

De originele klok werd in 1700 geschonken door koning-stadhouder Willem III. Deze werd op 15 januari 1944 door de Duitse bezetter weggehaald. In 1948 werd een nieuwe klok gegoten in Heiligerlee, met het opschrift: AMEN. VENI. DOMINE IESU. ANNO DOMINI 1948

Kroonluchters

De twee kristallen kroonluchters in de kerk zijn gemaakt door de glasblazerij in Leerdam en in 1844 geschonken aan de gemeente. In 1900 viel één van de luchters; de vervanger uit 1902 is iets anders van vorm – een klein verschil dat nog steeds te zien is.

Orgel

Het huidige orgel is afkomstig uit de gereformeerde kerk van het Groningse Ten Post. In 1996 werd het in Acquoy in gebruik genomen.

Overig erfgoed

De kerk bevat tal van historische elementen:
  • Praalgraven
  • Herenbanken
  • Een 19e-eeuwse kansel
  • Oude bijbels en liedboeken
Ook herinneren de graven, de kerkhoven, het vroegere Huize Acquoy (op de plaats van de oude burcht) en het voormalige klooster in de Papensteeg (Huigenstraat) aan de rijke geschiedenis van kerk en dorp.